ชีวิตของเกษตรไทยโรแมนติกเหมือนที่ใครหลาย ๆ คนคิดหรือไม่?

การพยายามสร้างมายาคติให้อาชีพเกษตรคือความเรียบง่าย มีความสุข ทั้งที่ส่วนใหญ่ประสบทั้งปัญหาหนี้สินรุมเร้า จนไม่สามารถหลุดพ้นวงจรหนี้ได้ คือการพยายามปิดบังลดทอนความเหลื่อมล้ำที่ยังคงอยู่ในสังคมไทยที่นับวันยิ่งสูงมากขึ้น งานวิจัยชิ้นนี้จึงพยายามชี้ให้เห็นว่าเกษตรกรโดยรวมมีปัญหาหนี้สินเนื่องจากอะไร และแนะนำแนวทางสำหรับภาครัฐรวมถึงตัวเกษตรกรว่ามีทางออกอย่างไรบ้าง เพื่อแก้ไขปัญหานี้อย่างเร่งด่วน

การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างและลักษณะที่สำคัญของภาคการเกษตรไทยส่งผลกระทบโดยตรงต่อครัวเรือนเกษตรกร ทั้งจากปัจจุบันที่แรงงานวัยหนุ่มสาวหันไปพึ่งพิงรายได้นอกภาคการเกษตรมากขึ้น ทำให้ภาคการเกษตรเผชิญกับแรงงานที่มีอายุเฉลี่ยสูงขึ้น หรือขนาดที่ดินทำกินลดลงและผลผลิตตกต่ำ

แม้ว่าจะมีการนำเครื่องจักรกลเข้ามาใช้ในการเกษตรมากขึ้นแต่ต้นทุนการผลิตไม่ได้ลดลง เนื่องจากครัวเรือนส่วนใหญ่ไม่ได้เป็นเจ้าของเครื่องจักรกล การเข้าถึงแหล่งเงินทุนของครัวเรือนภาคการเกษตรนับเป็นการเปลี่ยนแปลงสำคัญที่ทำให้ครัวเรือนเกษตรมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น มีสิ่งอำนวยความสะดวกสบายมากขึ้น แต่ก็มาพร้อมกับหนี้ครัวเรือนที่เพิ่มสูงขึ้นเช่นกัน

ในมิติทางสังคมครัวเรือนเกษตรกรในภาคตะวันออกเฉียงเหนือเผชิญกับปัญหาครอบครัวแหว่งกลาง พ่อแม่วัยแรงงานไม่ได้อาศัยอยู่ในครัวเรือน แต่ส่งเงินกลับมาให้ครัวเรือนได้ใช้จ่าย จะเห็นว่าการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นดังกล่าวย่อมส่งผลต่อการตัดสินใจของครัวเรือน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการตัดสินใจด้านการบริหารจัดการการเงินของครัวเรือน